abrahamvillanus PARKING – Het zijn moeilijke tijden voor Facebook-baas Mark Zuckerberg. De internetgigant en multimiljardair ligt al een tijd onder vuur omwille van een groeiend probleem met zogenaamd ‘nepnieuws’ dat via sociale media – met Facebook op kop – de wereld circuleert en mogelijk een voelbare impact heeft op de publieke opinie en bijgevolg belangrijke politieke ontwikkelingen, gaande van referenda en verkiezingen tot ruimere en voelbare mentaliteitsverschuivingen tegenover onder andere de vluchtelingencrisis. Zowel de Brexit als de verkiezing van Donald Trump werden zo mogelijk sterk beïnvloed door de verspreiding van foute of overdreven ‘nieuwsfeiten’en polariserende opiniestukken. Sommige opiniemakers spreken zelfs van het aantreden van een post-truth tijdperk. Daar plant Zuckerberg naar eigen zeggen komaf mee te willen maken, alsook met polarisende retoriek en algemene negativiteit. In de toekomst zal Facebook gedeeld nieuws dan ook sterk gaan filteren en voorrang geven aan “opbeurende” en “vermakelijke” nieuwsberichten, klinkt het vanuit het hoofdkwartier in Menlo Park, Californië.
Misleidende berichtgeving
De verspreiding van incorrecte en misleidende informatie is op zich uiteraard geen recent probleem, legt historicus Bram Bartholomeeusen van de Universiteit Antwerpen uit: “Doorheen de geschiedenis hebben machthebbers en hun tegenstanders de kracht van propaganda gebruikt om aan aanhangers te winnen en hun eigen belangen te promoten. Zo fungeerde zelfs de eerste moderne krant in het zeventiende-eeuwse Antwerpen tegelijkertijd als een pro-katholiek en Habsburgsgezind pamflet. Wel lijkt de aard van het digitale tijdperk, met het internet als belangrijkste motor, een extra dimensie aan dit fenomeen toe te voegen. Zo kan enerzijds iedereen in principe zijn mening online verkondigen en werkt het internet democratisch. Anderzijds wordt informatie tegenwoordig bliksemsnel gedeeld en kan de grootste onzin in een mum van tijd de wereld rond gaan en voor massahysterie zorgen. En daar spelen sociale media uiteraard een zeer grote rol bij.”
Het fenomeen van valse berichtgeving kreeg het afgelopen jaar voornamelijk aandacht door de verrassende uitslagen van zowel het Britse referendum over EU-lidmaatschap, dat leidde tot een nipte overwinning voor de eurosceptici, als de al even monumentale triomf van vastgoedreus Donald Trump, die op 20 januari ingezworen zal worden als de 45e president van de Verenigde Staten. Politicologen kloegen in de nasleep van het Brexit-referendum dat grote onwaarheden de Britse pers en het internet domineerden en gevoelige thema’s als immigratie een complexe discussie al snel tot een vulgair, xenofoob steekspel reduceerden. Ook in de aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen circuleerden flagrante leugens, weet journalist Björn Soenens: “Zo beweerden enkele dubieuze nieuwssites dat presidentskandidate Hillary Clinton mee achter een uitgebreid pedofilienetwerk zou zitten. Absurder nog bleek de claim dat de uiteindelijke winnaar Donald Trump in staat zou zijn zich matuur op te stellen en niet bij elk beetje tegenwind als een zure bitch te gaan janken op Twitter. Ondertussen weten we natuurlijk beter.”
‘Keep it happy’
Mark Zuckerberg lijkt er alvast geen gras over te laten groeien. Eerder liet Facebook al weten met onafhankelijke mediawatchers in zee te willen gaan om dubieuze nieuwsverhalen tijdig te detecteren en zo indien nodig uit de newsfeed van haar bijna twee miljard gebruikers te houden. Ook zouden gebruikers zelf via een soort peer review systeem passerende berichten als verdacht kunnen aanduiden om zo anderen voor hun twijfelachtige authenticiteit te waarschuwen. “Allemaal op zich goede ideeën,” laat Zuckerberg inmiddels weten, “maar waarom niet een stapje verder gaan en meteen gewoon alle negatieve content verwijderen? Facebook is en blijft een ontspannend tijdverdrijf voor het hele gezin en dan vraag ik me af of er al niet genoeg ellende in de wereld is om het ook nog overal uit te smeren. Het zou allemaal best een stuk chiller kunnen, toch?”
Concreet wil de sociaal geëngageerde Zuckerberg een soort happy filter inbouwen die nieuwsberichten niet langer op hun waarheid en integriteit beoordeelt, maar op hun bummer factor oftewel ‘deprimeringsgehalte’. Schokkende oorlogsgetuigenissen uit Aleppo of te politiek uitgesproken en dus mogelijk polariserende opinies zouden zo bijvoorbeeld al snel plaatsmaken voor de geboorte van een zeehondje in de Antwerpse zoo of de vakantiefoto’s van vergeten klasgenoten. “Een uitstekend idee,” vindt ook minister van Digitale Zaken Alexander De Croo (Open VLD). “Natuurlijk behoudt iedereen zijn recht op vrije meningsuiting, maar kan Facebook als privébedrijf ook perfect beslissen daar voor geen meter rekening mee te houden. Daarbij, een gelukkige burger is een goede burger. Op deze manier kan de regering probleemloos haar werk blijven doen, terwijl gewone mensen zich weer rustig kunnen focussen op wat echt telt, zoals zo veel mogelijk likes verzamelen voor amateuristische selfies voor de Eiffeltoren, het posten van simplistische levensfilosofieën of gewoon slecht gekadreerde foto’s van hun doorgaans lelijke kinderen.”
Tot slot hoopt Zuckerberg niet louter de nadruk op negatieve berichtgeving in de wereld mee te helpen afbouwen, maar zo ook de kritische blik van digitale gebruikers mee scherp te houden. “Overal waar je kijkt zie je tegenwoordig complottheorieën. De verspreiding van nepnieuws heeft de neiging de werkelijkheid eenvoudiger te presenteren dan ze is en overal een zondebok aan te wijzen. Het is onvoorstelbaar wat je soms leest. Laatst nog zag ik iets opduiken in mijn newsfeed over een sinistere, globale elite die zich niet alleen continu verrijkt door de manipulatie van financiële koersen, maar ook nog eens consequent lagen van de bevolking op machiavelliaanse manier tegen elkaar opzet door ook het hele media-apparaat te bespelen en zo stap voor stap de democratische slagkracht van de burger te omzeilen en verder te ondermijnen om uiteindelijk de verwervingen van de sociale welvaartsstaat af te bouwen en op onverbiddelijke wijze haar eigen criminele machtspositie te verstevigen. Ja, allemaal onzin natuurlijk.”
Baldarch
